HISTORIA pARAFII 

HISTORIA PARAFII W RADOMIU

Dzieje radomskiej Parafii rozpoczynają się na przełomie XVIII i XIX wieku, kiedy to na tych terenach pojawia się coraz więcej osadników wyznania ewangelickiego przybyłych z Europy zachodniej, głównie z Niemiec. 20 maja 1825r. Johann Konrad Burchardt wystąpił do władz Królestwa Polskiego z petycją dotyczącą utworzenia w mieście parafii ewangelickiej, a Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w dniu 30 września 1826r. wydała zgodę utworzenia Parafii Ewangelickiej w Radomiu. I tak to się, z Bożą pomocą, zaczęło…

Dzieje radomskiej Parafii rozpoczynają się na przełomie XVIII i XIX wieku, kiedy to na tych terenach pojawia się coraz więcej osadników wyznania ewangelickiego przybyłych z Europy zachodniej, głównie z Niemiec. 20 maja 1825r. Johann Konrad Burchardt wystąpił do władz Królestwa Polskiego z petycją dotyczącą utworzenia w mieście parafii ewangelickiej, a Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w dniu 30 września 1826r. wydała zgodę utworzenia Parafii Ewangelickiej w Radomiu. I tak to się, z Bożą pomocą, zaczęło…

W 1827r. zakupiono od Towarzystwa Dobroczynności ówczesny budynek teatru – dawny kościół pw. Najświętszej Maryi Panny.

Pierwszym proboszczem zostaje ks. Juliusz Krause. W lipcu 1842r. dzięki staraniom Augusta Schniersteina powstaje szkoła ewangelicka, która pod kierunkiem Wilhelma Schultza i po zaledwie 9 latach działalności, osiąga najwyższy poziom w mieście.

Dnia 16 grudnia 1843r. podczas prac remontowych kościoła ginie w nieszczęśliwym wypadku proboszcz Parafii ks. Juliusz Krauze. Nowym proboszczem zostaje wybrany ks. Franciszek Jan Władysław Stockmann.

W 1860r. obowiązki duszpasterskie przejmuje ks. Otton Wüstehube. Był to wybitny duchowny. Swoją służbę w radomskiej Parafii pełnił przez 42 lata. W 1899r. zostaje wybrany Zwierzchnikiem Diecezji Warszawskiej Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w RP.

W latach jego służby radomski kościół został gruntownie wyremontowany i przebudowany. (1893-1895) Podczas dobudowy prezbiterium i zakrystii natrafiono na ślady dawnych pochówków. Odnalezione Szczątki uroczyście pochowano pod ołtarzem kościoła.

W 1903r. obowiązki duszpasterskie przejmuje ks. Henryk Tochtermann. W 1907r., dzięki realizacji testamentu Teodora Karscha, zelektryfikowano kościół, jeden z pierwszych w Radomiu. W przededniu wybuchu I Wojny Światowej liczba wiernych wynosiła 12 tysięcy (w samym Radomiu mieszkało około 500 parafian, pozostali w koloniach otaczających miasto oraz w dwóch filiałach: Jawor i Kozienice).

Czas I Wojny Światowej dla radomskiej Parafii to czas wielkich cierpień wysiedlanych ewangelików z okolic Radomia. Dokonywane były na mocy dekretu cara od stycznia 1915r. Nie powstrzymało tego nawet wielkie poświęcenie ks. Henryka Tochtermanna, który 29 sierpnia oddał się jako zakładnik wojsk niemieckich chroniąc tym samym mieszkańców miasta przed represjami z ich strony.
Z chwilą zakończenia I Wojny Światowej Parafia powoli zaczęła się odradzać. Powróciła część osadników. By pomóc powracającym z wygnania utworzono w 1920r. Kasę Pożyczkową.
W 1929r. nowym duchownym zostaje ks. Edmund Friszke, który mocno akcentuje swoją polskość i propiłsudczykowskie poglądy polityczne. Okres do wybuchu II Wojny Światowej jest czasem szczególnego zaangażowania misyjnego. W 1933r. przebywa w Parafii m.in. słynny misjonarz Albert Schweitzer. Ponadto Parafia działa bardzo mocno w dziedzinie oświaty.

Wybuch II Wojny Światowej położył kres rozwojowi Parafii. 21 września aresztowany zostaje przez Gestapo ks. Edmund Friszke. Powodem aresztowania jest jego przedwojenna działalność polonizacyjna wśród parafian. Do końca wojny pozostanie więźniem obozów koncentracyjnych Oranienburg – Sachsenhausen, a później Dachau.

Na mocy zarządzenia generalnego gubernatora Hansa Franka radomska parafia jako jedna z czterech w Generalnej Guberni zostaje podzielona na polską i niemiecką. Proboszczem polskiej Parafii zostaje Włodzimierz Missol i pełni tę funkcję do 1948r. Podczas jednego z kazań wielkanocnych powiedział: Tak jak Chrystus zmartwychwstał, tak i Polska zmartwychwstanie. Taka postawa duszpasterza budziła wśród parafian obawę o jego losy.

Niemiecka Parafia przez całą wojnę nie miała stałego duszpasterza, głównie była obsługiwana przez kapelanów wojskowych.

Po zajęciu Radomia przez Armię Czerwoną szybko usunięto niemiecką tablicę informacyjną z kościoła oraz odprawiono dziękczynne nabożeństwo zakończone pieśnią: Boże, coś Polskę. Dzięki temu radomski kościół nie podzielił losu dużej części ewangelickich świątyń w centralnej Polsce, tj. nie został przejęty przez wyznawców któregoś z innych wyznań chrześcijańskich.
W latach 1984-1986 dokonano gruntownego remontu kościoła.
W latach 2011-2012 miał miejsce kolejny gruntowny remont kościoła i plebanii, wsparty 65,50% środkami z Unii Europejskiej.

Początki objęcia służby duszpasterskiej w radomskiej Parafii:

1950 r. ks. Józef Kułak
1957 r. ks. Bogusław Wittenberg
1967 r. ks. Jan Hause
1976 r. ks. Jan Szklorz
1998 r. ks. Robert Opala
2000 r. ks. Dariusz Chwastek
2004 r. ks. Wojciech Rudkowski
2004 r. ks. Katarzyna Rudkowska

Z radomską parafią ewangelicko – augsburską związani byli, m.in.: rodzina najsłynniejszego polskiego etnografa Oskara Kolberga, pisarz Walery Przyborowski, aptekarz i malarz radomski Karol Hoppen, Naczelnik Kancelarii Rządu Gubernialnego – Henryk Skierski, gubernator – Leontij Karłowicz hr. Oppermann, przewodniczący radomskiego oddziału Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Władysław Roguski, architekt i badacz dziejów Radomia Alfons Pinno, przemysłowcy: rodziny Karchów, Liederów, Schnierstenów, Wickenhagenów, Kindtów, Metzgerów; piekarze: Kuntzowie, August Rössler; aptekarze Łagodzińscy, Adolf Frick, rodziny Pentz, Zerbin, dr Eugeniusz Szyling, Karol Liebich, Piotr Bivetti – cukiernik, Jan Wenserith i Edward Fliess – radca gubernialny, Adolf Tochtermann – lekarz, dr Władysław Pytlik - lekarz

HISTORIA PARAFII W KIELCACH

Mimo bogatego w wydarzenia reformacyjne wieku XVI-ego na Kielecczyźnie, tradycje ewangelickie w Kielcach sięgają zaledwie końca XVIII stulecia. Przyczyna tkwiła w tym, że miasto przez długie wieki należało do dóbr biskupów krakowskich i ze zrozumiałych względów zamieszkałe było wyłącznie przez katolików. Jednak, kiedy Sejm Czteroletni ustawą z roku 1789 upaństwowił dobra biskupie, bramy miejskie zostały otwarte dla przedstawicieli innych wyznań.

Pierwszymi kieleckimi ewangelikami byli m.in. pracownicy-specjaliści rozwijającego się dynamicznie przemysłu górniczego i hutniczego, a od 1816 roku sprowadzeni z Niemiec profesorowie założonej właśnie przez ks. Stanisława Staszica Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach. W tym czasie nabożeństwa ewangelickie odprawiane były w mieszkaniach prywatnych bądź w wynajętej sali pałacu biskupiego. Obsługiwali je duchowni przybywający gościnnie z innych miejscowości. Dopiero, gdy w okolicach Łopuszna w latach 20-tych XIX w. powstało szereg wsi założonych przez kolonistów niemieckich wyznania ewangelickiego, pomyślano o założeniu w Kielcach Parafii Ewangelickiej.

Po kilku latach oczekiwań, dokładnie dnia 10 marca 1835 roku ówczesne władze wydały zezwolenie na budowę kościoła i domu parafialnego. Kościół poświęcono 3 grudnia 1837r. Znalazł się on na działce podarowanej Parafii przez Jana Kellera – naczelnika poczty. W tym czasie w Kielcach pracowała już - wybrana znacznie wcześniej - Rada Parafialna, a w mieście przebywał zatrudniony na stałe duchowny. Istnienie Parafii stało się faktem.

Kościół zbudowano wg. projektu inż. arch. Karola Meyzera (członka ówczesnej Rady Parafialnej) w stylu klasycystycznym. W tym samym czasie wybudowano dom pastora na rogu ulic Sienkiewicza i Hipotecznej.

Przez długie lata życie Parafii toczyło się spokojnie. Dopiero wydarzenia I Wojny Światowej wpłynęły niekorzystnie na spokojny i względnie dostatni byt kieleckich ewangelików. Decyzją władz, parafianie nie posiadający obywatelstwa rosyjskiego, zostali wysiedleni w głąb cesarstwa. Miejscowości przynależące do kieleckiej Parafii opustoszały. W nowej sytuacji, pod opieką urzędującego wtedy proboszcza znalazła się grupa około 100 osób.

Po wojnie wysiedleni parafianie wrócili z tułaczki do swoich zniszczonych domostw. Ich liczba, jeszcze przed rozpoczęciem kolejnej Wojny Światowej, wynosiła ok. 2 tys. Niestety, w związku z działaniami wojennymi, prawie wszyscy zostali ewakuowani na Zachód, na miejscu pozostało 33 parafian.

Po wojnie Parafia kielecka nie miała na miejscu stałego duszpasterza i była obsługiwana przez kolejnych duchownych z Radomia. 26 września 1968r. na mocy uchwały władz Kościoła włączono Parafię w Kielcach do radomskiej Parafii, przekształcając ją tym samym w Stację Kaznodziejską.
W powojennej rzeczywistości tak niewielka grupa ewangelików nie była w stanie udźwignąć ciężaru utrzymania kościoła i w konsekwencji w roku 1960, budynek kościelny tytułem dzierżawy przekazano w użytkowanie Parafii Polsko-Katolickiej. Ewangelicy zaś urządzili kaplicę w domu parafialnym i korzystali z niej aż do początku roku 2003.

Od 1902r. kielecki kościół nie miał kapitalnego remontu i niestety popadał w ruinę. W tej krytycznej sytuacji przyszła pomoc ze strony Władz. Z inicjatywy ówczesnego Wojewody Świętokrzyskiego pana Wojciecha Lubawskiego, wykonany został generalny remont kościoła: wymieniono więźbę dachową, pokryto dach, zainstalowano należyte oświetlenie, dokonano renowacji organów. Społeczność ewangelicka ze swojej strony, przy pomocy zaprzyjaźnionych Parafii oraz zaciągniętej pożyczki, zdecydowała się na zainstalowanie centralnego ogrzewania oraz położenie marmurowej posadzki.

Początki objęcia służby duszpasterskiej w kieleckiej Parafii:

1836 r. - ks. Georg Wendt
1838 r. - ks. Dawid Bergemann
1838 r. - ks. Karol Rötscher
1850 r. - ks. Karol Kliem
1853 r. - ks. Edward Lembke
1877 r. - ks. Leopold Müller
1879 r. - ks. Edward Lemon
1881 r. - ks. Ferdynad Haefke
1888 r. - ks. Henryk Zander
1913 r. - ks. Władysław Wernitz
1919 r. - ks. Jerzy Tytz
1926 r. - ks. Gustaw Tochtermann

Później opieka duszpasterska była sprawowana przez księży mieszkających w Radomiu.